EMMADORP - Het bezoekerscentrum Saeftinghe in Emmadorp heeft de goed gewoonte om exposities in te richten met een duidelijke link naar het natuurgebied. Na aquarellen en foto’s zijn er nu kleibeelden te zien van Richard Bleijenberg. De tentoonstelling duurt nog tot 13 augustus.

"Het zijn mijn laatste werkjes. Tijdens de lange avonden in de wintermaanden is het goed om wat om handen te hebben. Ik wroet dan graag in de vette klei. Gewoon natuurlijk materiaal uit de polder of uit het Saeftinghegebied. Het vormen gaat heel goed. Ik werk niet met speciaal gereedschap. Een koffielepeltje en een aardappelmesje zijn voldoende. Bovendien doe ik het meeste met de vingers", vertelt Bleijenberg, die het woord kunst niet in de mond wil nemen. "Wat is kunst? Als ik naar die moderne beelden kijk, snap ik niet wat de bedoeling is. Ik zie er niks in. Voor mij moet het een schone vorm zijn en ik moet zien wat het voorstelt."

Voor de kerststal

Zijn eerste beeldjes maakte hij als jongen. Zijn vader nam uit de Saeftinghepolder een bonk vette klei mee naar huis en daar werden beeldjes uit gekneed voor de kerststal. "Maria, Jozef, de herders en de beesten. We hebben ze daarna geschilderd en ik vond ze echt mooi." De nu 63-jarige Bleijenberg, die jarenlang heeft gevaren op sleepboten, volgde in Antwerpen een blauwe maandag lessen op de academie. "Vanwege mijn werk miste ik drie op vier lessen, dus ben ik gestopt. Ik heb de techniek geleerd uit boekjes en door het gewoon te doen." De vette natuurklei is speciaal materiaal. De beelden en reliëfs moeten langzaam gedroogd worden. "Bakken is uit den boze, want dan springt alles kapot. Daarvoor is de klei te verontreinigd." Hij wijst naar een bas-reliëf met het kasteel van Saeftinghe erop. Richard Bleijenberg en Saeftinghe, die twee horen bij elkaar. Al zijn beelden hebben iets met dit natuurgebied te maken. Zijn laatste werk noemt hij zijn ‘pronkstuk’. Het is een grote kleiplaat, waarop alle veranderingen van de laatste jaren in het natuurgebied te zien zijn. De watergeulen die ontstaan zijn en de plekken waar ze zijn dichtgeslibd. Er is een legenda bij met de verklaring van de kleuren die op deze wandplaatkaart zijn gebruikt. De schaal is precies1:10.000. "Ik wilde Saeftinghe zoals het in 1999 is, vastleggen… voor later, hè."

Kautermollen

Hij maakt ook beelden na die hij mooi vindt. Dat kunnen beelden zijn van heiligen of van een bekend historisch figuur. Maar hij maakt ook eigen composities en dat zijn dan (borst)beelden van mensen die hij gekend heeft en die hem dierbaar zijn, of een volledige fantasiefiguur. Hij loopt naar de vitrinekasten en vertelt:  "Dit zijn de Kautermollen. Nieuw-Namen ligt op een zandheuvel en de inwoners kregen de bijnaam mollen. Tijdens carnaval zijn wij dus Kautermollen en dit beeld toont de heuvel met Prins Mol er bovenop en zijn tien raadsleden er omheen." Daarna loopt Bleijenberg naar de kasten waarin zijn personages in klei staan te pronken. De pionier van Saeftinghe, Frans van de Zande, kijkt streng en glimlacht zuinig. Hij bestaat voor vijftig procent uit Saeftingheklei, symbolischer kan haast niet. Bij twee afbeeldingen van Lodde, de garnaalverkoopster uit Kieldrecht, ligt een foto van zijn grootmoeder. "Voor deze figuur was zij mijn model. Mijn schoonvader heb ik ook zelf gemaakt. Hij, Gustaaf de Maayer, was ook verknocht aan Saeftinghe en hij had de bijnaam ‘De Sterke’. Hem heb ik laten bakken, hij is dus ook als beeld oersterk. Kijk hij staat tussen twee beeldjes van Fieke uit Nieuw-Namen, die aan het kantklossen is. Dat was een mooi ambacht, dat veel beoefend werd begin deze eeuw in Nieuw-Namen."

Richard Bleijenberg houdt in het bezoekerscentrum Saeftinghe een expositie van kleibeelden. Een paar van zijn werken zijn Kautermollen. Foto Camile Schelstraete

Door Jeanette Vergouwen