Nog geen honderd jaar geleden werd de Hertogin Hedwigepolder ingedijkt. Een mooie polder zeggen de boeren die er met veel plezier de vette klei bewerken. Maar hoe lang nog? Het water dat ooit werd teruggedrongen, wordt straks geen strobreed meer in de weg gelegd.
De Hertogin Hedwigepolder is in 1907 ingedijkt. Foto Wim Kooyman
Het is er wonderlijk stil. Alsof de polder zich achter de brede groene dijk gedeisd houdt en op die manier het naderende onheil wil afwenden. Het is een prachtige stilte. Zelfs de geluiden van de altijd bedrijvige Antwerpse haven die gevaarlijk dichtbij gekropen is, bereiken deze dag de polder niet. Slechts de roep van een paar overvliegende ganzen doorbreken de breekbare stilte in het meest oostelijk puntje van Zeeuws-Vlaanderen. Het is winter en de Hertogin Hedwigepolder heeft zijn winterdracht aangetrokken. De vette klei in rechte voren, glimmend in de zon. Een lege polder, aanschurkend tegen de veilige dijk.
Natuur
"Doodzonde dat dit allemaal verdwijnen moet", zegt een wandelaar die uit Kieldrecht komt. Samen met zijn vrouw stapt hij stevig door de polder. "We doen dat wel vaker. Zetten we onze auto aan de rand van de polder. Genieten van de natuur. Daarom begrijpen we niet dat er gezegd wordt dat de polder teruggegeven moet worden aan de natuur. Want deze polder is een en al natuur!" De Hertogin Hedwigepolder wordt al jaren bedreigd. Halverwege de jaren zestig werd er gesproken over de aanleg van het Baalhoekkanaal. Een vurige wens van buurland België. Dat kanaal moest de havenkades op de Antwerpse Linkeroever direct verbinden met de Westerschelde. De vaargeul die veel boerderijen en vruchtbare landbouwgronden zou opslokken, is nooit verder gekomen dan de tekentafel. Pas zeven jaar geleden werden de tekeningen definitief opgeborgen. De rust in de polders leek terug te keren, maar dat was schone schijn. Die rust verdween in de zoveelste verdieping van de Westerschelde, ook een vurige wens van de Belgen die de Antwerpse haven in de wereldtop willen houden. Dus moet de Westerschelde, slagader van Antwerpen, een slagje dieper. Nederland en België vonden elkaar na ellenlange onderhandelingen en spraken af dat de natuur gecompenseerd moest worden. Al snel werd de Hertogin Hedwigepolder en de aangrenzende Prosperpolder genoemd. Tot verbijstering van de Nederlandse en Belgische boeren. "Natuurlijk hebben we begrip voor de economische belangen van een verdere verdieping", sprak Roger Saenen van de Belgische Boerenbond. "Maar het is onverteerbaar dat daaraan zoveel hectare goede landbouwgrond moet worden opgeofferd. Met het opeisen van die polders wordt de klok vele decennia teruggedraaid." Ewald Baecke (61) die aan de Langestraat in de aanpalende Prosperpolder woont en boert in de Hedwigepolder: "Ze treffen de boeren in hun hart." De cijfers: 600 hectare moet teruggegeven worden aan moedertje natuur. De Hedwigepolder is 295 hectare groot en van de Prosperpolder wordt 140 hectare afgeknabbeld. "Waarom?" vraagt Baecke zich al jaren af. "Ontpoldering is nergens voor nodig. Het slaat echt nergens op." Baecke is een van de pachters in de Hedwigepolder. Hij is de derde generatie van de Baecke’s die in de nu bedreigde polder boeren. Of de vierde generatie dat nog haalt, is maar de vraag. "Ongeveer 20 tot 25 pachters boeren er in de polder", zegt Auke Rottier uit Sint-Jansteen. Hij beheert de polder en doet dat voor eigenaar Jean Jacques de Cloedt. Een Belgische groot grondbezitter en zakenman die in Brussel woont en graag mag jagen in zijn polder. Rottier wil er niet al teveel over kwijt. "De Cloedt heeft bezwaar gemaakt, inderdaad. Hij vindt het een mooie polder en wil die graag houden. Meer valt er voorlopig niet te vertellen." Bezwaren genoeg. Al zoveel dat er met gemak een mooie dijk van gemaakt kan worden. "Och, ik denk dat het nog wel een aantal jaren duurt voor het zover is", zegt Jos Neve sussend. Hij is van het Zeeuws Landschap, beheerder van het Verdronken Land van Saeftinghe. Van hem hoeft de polder ook niet weg. "Welnee, het is een mooie polder." Hij haalt in het ontmoetingscentrum bij de zeedijk een kleurrijke kaart van het gebied tevoorschijn. Om aan te geven dat die polder best hoog ligt. "Saeftinghe wordt ook steeds hoger. Dat komt door het aanslibben. Ik denk dat die polder niet vaak zal vollopen." Richard Bleijenberg uit het aanpalende Nieuw-Namen en kenner van het gebied: "Vroeger was het dé kraamkamer van de zee. Maar je ziet er geen bot meer, geen garnaaltje meer te vinden. Ze zullen toch niet denken dat het verandert door de Hedwigepolder op te offeren aan het water?" Bleijenberg is eigenlijk op weg naar huis maar als er over het schor en de polders wordt gepraat, blijft hij graag in de buurt. "Als ze die polder teruggeven, moet er wel een hoop klei afgevoerd worden. Die boeren hebben jaar in jaar uit met gif gewerkt. Dat zit allemaal in die grond. Die polder kun je niet zomaar aan het water laten." In de polder zelf is het nog altijd heerlijk stil. Het suist in je oren. Af en toe kruipt er een auto voorbij, want hardrijden doe je in de Hedwigepolder niet. Kan ook niet, want de weggetjes zijn smal en liggen vol verraderlijke polderklei. Bovendien zorgt de zon deze dag voor scherp tegenlicht dat op de Engelbertstraat gefilterd wordt door een rij kaarsrechte populieren. Prachtig decor. Jachtopziener Karel Vergouwen woont er nog. Vlakbij de Belgische grens waar het asfalt verandert in weerbarstige kinderkopjes. Vlakbij de koeltorens van de kerncentrale Doel die dikke witte wolken uitbraken. Iets verderop staat een groot wit pand waarvan de witte luiken dicht zijn. In een weiland lopen paarden en op de dijk schapen. Vanaf die dijk ligt de Hedwigepolder aan je voeten. Kijk naar de andere kant en je ziet het bedreigde dorp Doel, de Saeftinghe en aan de overkant van het grijze water het gigantische complex van de chemiereus Basf.
Proses
Baecke vraagt zich wel eens af of de heren van Proses ooit op die dijk hebben gestaan. Proses staat voor Projectdirectie uitvoering ontwikkelingsschets Schelde-estuarium. Een Vlaams-Nederlandse organisatie. Enkele maanden geleden zei Baecke in deze krant: "Proses heeft nog nooit gekeken naar al die boerengezinnen die ze diep raken met hun plannen." Volgens Baecke is er nog nooit iemand van Proses geweest om met de boeren die bedreigd worden in hun bestaan, te praten. "We zijn geen partij die met particulieren praat", zegt Proses-woordvoerder Jos Geluk in alle rust. "Dat moet Provinciale Staten doen. Maar de besluiten zijn nog niet zo lang geleden genomen, dus zal er nog niet zo gek veel contact geweest zijn. Maar natuurlijk zijn er wel genoeg infoavonden geweest waarop veel uit de doeken is gedaan." Vertel Baecke wat. Hij heeft ze bijna allemaal bezocht en er steevast gezegd wat hij van de ontpoldering vindt. Hij stond en staat niet alleen in zijn kritiek. Ook de Zeeuws-Vlaamse gemeentes keerden zich fel tegen de ontpoldering. Gesteund door het Belgische Beveren dat uitrekende dat ontpoldering van de Hedwigepolder en Prosperpolder wel eens dertig Wase boeren de kop kan kosten. Onlangs nog sprak wethouder Ben Vlegels van Beveren (Ruimtelijke Ordening) over de doodsteek voor het prachtige poldergebied als het water weer de baas wordt.
Protesten
Het regende protesten, maar begin oktober besloot Provinciale Staten dat het niet droog blijft in de Hedwigepolder. Weliswaar vinden veel Statenleden dat grondverkoop op vrijwillige basis moet gebeuren, maar dat zal het water niet kunnen keren. De gemeente Hulst vraagt zich inmiddels af wat het opofferen van de Hedwigepolder oplevert. Want de gemeente wil genoegdoening en heeft al gehoord dat het geld dat het Rijk aan Zeeland geeft, vooral gebruikt zal worden om wegen aan te leggen. En die komen niet allemaal uit in Hulst... Jos Neve van het Zeeuws Landschap heeft ergens in een rapport gelezen dat het gehele project 588 miljoen euro kost. En hij herhaalt nog eens: "Dit gaat jaren duren. Bezwaren genoeg en die moeten allemaal behandeld worden. Die polder staat nog lang niet onder water. Welnee." Buiten begint het te schemeren en zoeken luidruchtige ganzen een goede slaapplek. Langzaam maar zeker verdwijnt de Hertogin Hedwigepolder in de duisternis die het in de verte verliest van hel verlichte fabrieken. Veilig achter een dikke dijk. Nog wel.
Door Romain van Damme