Toon items op tag: Lantaren van Saeftingen

Ze zochten naar het kasteel van Saeftinghe, maar stuitten in een uithoek van de gemeente Hulst op de restanten van een middeleeuwse vuurtoren. Richard Bleijenberg en zijn schoonzoon Clement Reel-terrijn namen burgemeester Mulder op sleeptouw.

Saeftinghegids Richard Bleijenberg uit de Kouter waadt door het Verdronken Land van Saeftinghe op zoek naar sporen van het verleden. Foto Paul de Schipper

Emmadorp - Burgemeester Jan-Frans Mulder van Hulst markeerde eind december één van de meest markante en tegelijk een van de meest ontoegankelijke plekken van zijn gemeente. Een historische plek: het fundament van een vijftiende eeuwse vuurtoren midden in de Westerschelde. Resten van een eenzame al eeuwen verdwenen gids voor de scheepvaart. Een voor Nederland bijna unieke vondst. Alleen op Schokland werd eerder een dergelijk bouwwerk gevonden. De fundamenten liggen diep in het Verdronken Land van Saeftinghe, aan de rand van een geul, waar een agressief getij elke dag stukken schor wegslaat. Het fundament, 3,50 meter doorsnee, opgebouwd uit middeleeuwse kloostermoppen, werd in januari 2012 (1) gevonden door Saeftinghegids Richard Bleijenberg en zijn schoonzoon en assistent Clement Reel-terrijn. Het duo vond eerder, zestig meter (2) dieper in het schor, houtskool en de resten van een vuurboet, ook een oud baken voor de scheepvaart. Deze vuurboet staat op een negentiende eeuwse kaart (3) aangegeven als 'Lantaren van Saeftingen'. Volgens die kaarten stonden vuurboet en vuurtoren in één lijn om zo de schepen die vanuit Bergen op Zoom hun weg naar de Schelde zochten, veilig tussen de banken te laten navigeren. "We zochten het kasteel van Saeftinghe en we een vuurtoren", aldus Richard Bleijenberg, die de burgemeester begeleidde tijdens een expeditie naar deze bijzondere uithoek van zijn gemeente. Bleijenberg volgt al jaren het spoor van zijn schoonvader de Staf de Maayer, beter bekend als Sterke van Saeftinghe.

Burgemeester Jan-Frans Mulder (rechts) en gids Richard Bleijenberg. Foto Paul de Schipper

De Sterke vertelde hem ooit dat hij rond 1920 nog op de muren van het kasteel had gelopen. Het nooit gevonden kasteel blijft een mysterieus fenomeen voor veel Saeftinghe-vorsers. Bleijenberg vermoedt dat de resten mogelijk gebruikt zijn voor dijkversterking, of voor bijvoorbeeld de nu gevonden vuurtoren: "Saeftinghe geeft stilaan zijn geheimen prijs." Het gebied waar de nu gevonden vuurtoren ligt, is de plek waar de vroegere polder de Noord lag. Het is hier waar prins Maurits in 1583 de dijken van het vruchtbare Saeftinghe liet doorsteken. De eerst bekende ontpoldering, niet ter wille van de vogels, maar om het door Spanjaarden belegerde Antwerpen te ontzetten. Rond de vuurtoren liggen de sporen van menselijk leven, honderden potscherven, voor het oprapen. De scherven dateren uit de veertiende en vijftiende eeuw zo bevestigt onderzoek van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland. Ook spoelt het tij hier de skeletten schoon van koeien die hier vijfhonderd jaar geleden graasden in de groene polders. Tussen brokken steen steken hun ribben omhoog uit het slik. Het schor dat de afgelopen zestig jaar twee meter is opgeslibd, slaat nu weer af door de ebstroom die hier op Saeftinghe beukt.

Botten van een lang geleden overleden grazende viervoeter in Saeftinghe. Foto Paul de Schipper

Uit de buik van het schor komen niet alleen vuurtorens, maar ook veel weggesmeten plastic afval tevoorschijn. Opvallende resten van een recent minder aantrekkelijk geologisch tijdperk: een periode die we ter plekke het pleistoceen (4) noemen. Terwijl containerschepen hun misthoorns laten loeien en ongeveer over onze laarzen varen, kijkt burgemeester Mulder er vol verbazing rond, prikt met zijn stok in de turf die hier, getuige de plaggenvelden, ooit als brandstof werd gebruikt. Mulder markeert de vuurtoren met een roestvrijstalen paal. Hij doopt de plek die nu donker is, maar ooit de nacht verlichtte met de naam van een ster: 'Mira': "Die naam komt voortaan ook op de kaart van de gemeente."

Het fundament van de gevonden vuurtoren. Foto Clement Reel-terrijn 

Richard Bleijenberg

Voor deze gids van Saeftinghe zijn de schorren en slikken van het Verdronken Land een machtige speeltuin. Hij is er bijna niet weg te slaan in zijn speurtochten naar overblijfselen uit vroegere tijden. Of het nu om een kasteel, een vuurboet, een vuurtoren of andere restanten van middeleeuwse bewoning gaat, Bleijenberg uit Nieuw-Namen droomt er bijna dag en nacht van..

Kasteel

Eens stond er in het Verdronken Land van Saeftinghe een kasteel, zo wil de overlevering. Maar waar? Wijlen de schoonvader van Richard Bleijenberg, Staf de Maayer zou nog over de fundamenten ervan hebben gelopen.

Jan-Frans Mulder

De burgemeester van Hulst keek in het Verdronken Land zijn ogen uit. Met een roestvrij stalen paal markeerde hij de plaats waar de vuurtoren heeft gestaan. Het vuur dat ooit voor licht zorgde en de schepen via de Schelde van en naar Bergen op Zoom begeleidde. Hij doopte de plek 'Mira', naar de ster. 'Die naam komt voortaan ook voor op de kaart van de gemeente.'

Door Paul de Schipper

Fouten die in de PZC verschenen hier verbeterd door Clement Reel-terrijn:

(1) oktober 2011 

(2) tachtig meter

(3) achtiende eeuwse kaart

(4) plastoceen